Yemek Yeme Süresi Kaç Dakika Olmalı? Sokaktan Masaya Uzanan Bir Mesele
Yemek yeme süresi kaç dakika olmalı? Bu soru ilk bakışta kişisel bir alışkanlık ya da basit bir sağlık önerisi gibi duruyor. Ama İstanbul’da yaşayan, bir sivil toplum kuruluşunda çalışan biri olarak sokakta gördüklerim bana bunun hiç de öyle olmadığını düşündürüyor. Çünkü bu soru, kimin ne kadar zamanı olduğuyla, kimin hayatının ne kadar “acele” yaşandığıyla, hatta kimin bedeninin ne kadar dikkate alındığıyla doğrudan bağlantılı.
Sabah işe giderken simit-peyniri ayakta yiyen bir kadını, metrobüste sandviçini iki durak arasında bitirmeye çalışan bir kuryeyi, plazada öğle yemeğini bilgisayar başında geçiştiren beyaz yakalıyı gördüğümde şunu düşünüyorum: Yemek yeme süresi kaç dakika olmalı sorusu, herkes için aynı anlama gelmiyor.
Zaman Kimin Lüksü?
Toplumsal Cinsiyet ve Yemek Yeme Süresi
Toplumsal cinsiyet rolleri, yemekle kurduğumuz ilişkiyi sandığımızdan çok daha fazla etkiliyor. Kadınların özellikle iş hayatında “hızlı ama kontrollü” yemesi bekleniyor. İşyerinde sıkça şuna tanık oluyorum: Erkekler daha rahat uzun öğle molaları verirken, kadınlar ya masada salata yiyerek işi aksatmamaya çalışıyor ya da “çok yemiş gibi” görünmemek için aceleyle tabağını toparlıyor.
Yemek yeme süresi kaç dakika olmalı sorusu kadınlar için çoğu zaman şu alt metni taşıyor: “Hem sağlıklı ol, hem kilo alma, hem de vakit kaybettirme.” Bu çelişki, yemeği keyifli bir ihtiyaç olmaktan çıkarıp stres kaynağına dönüştürüyor.
Erkeklik ve Hızlı Yemek Kültürü
Öte yandan erkekler için hızlı yemek çoğu zaman bir “dayanıklılık” göstergesi. İnşaat işçilerinden ofis çalışanlarına kadar pek çok erkekle sohbetimde bunu duyuyorum: “Zaten açlığa alışığız.” Hızlı yemek, sanki emeğin bir parçası gibi sunuluyor. Ama bu durum, uzun vadede sağlık sorunlarını görünmez kılıyor.
Çeşitlilik: Her Beden, Her Hayat Aynı Değil
Engelliler, Yaşlılar ve Kronik Hastalığı Olanlar
Yemek yeme süresi kaç dakika olmalı sorusu, engelli bireyler veya yaşlılar için bambaşka bir yerden ele alınmalı. Yavaş yemek, onlar için bir tercih değil, çoğu zaman bir zorunluluk. Ama kamusal alanlar buna ne kadar izin veriyor?
Bir gün dışarıda bir restoranda, yemeğini yavaş yavaş yiyen yaşlı bir çiftin garson tarafından acele ettirildiğine tanık oldum. Masaya ihtiyacımız var bakışı, sözlü olmasa bile çok netti. İşte burada mesele sadece zaman değil, kimin temposunun “normal” kabul edildiği.
Göçmenler ve Düzensiz Çalışanlar
STK’da çalışırken göçmenlerle yaptığımız görüşmelerde sıkça şunu duyuyorum: “Yemek yemek bazen lüks.” Uzun çalışma saatleri, güvencesiz işler, mola hakkının olmaması… Bu koşullarda yemek yeme süresi kaç dakika olmalı sorusu neredeyse anlamsızlaşıyor. Çünkü ortada bir süre bile yok.
Sosyal Adalet Perspektifi: Yavaş Yemek Bir Hak mı?
Sınıfsal Farklılıklar
Sağlık uzmanları sık sık “20–30 dakika” gibi sürelerden bahseder. Peki bu süre kimin için mümkün? Kendi hayatıma baktığımda bile, yoğun günlerde yemeği 10 dakikada bitirdiğim oluyor. Bu bir tercih mi, yoksa sistemin dayattığı bir hız mı?
Yavaş yemek, çoğu zaman orta ve üst sınıflara ait bir ayrıcalık gibi sunuluyor. Uzun masalar, sakin ortamlar, molaya saygı… Bunlar herkesin erişebildiği şeyler değil.
Kamusal Alanlar ve Mola Kültürü
Toplu taşımada, parklarda, işyerlerinde yemek yemeye ayrılan alanlar bile bu eşitsizliği yansıtıyor. Ayakta yenilen yemekler, dar molalar, hızlı tüketim… Bunların hepsi bedenleri zorlayan bir düzenin parçası.
Yemek yeme süresi kaç dakika olmalı sorusunu sosyal adalet açısından ele aldığımızda, aslında şunu sormamız gerekiyor: Kimin yavaşlamaya hakkı var?
Teoriden Günlük Hayata: Kendi Çatışmalarım
Ben de bu çelişkinin içindeyim. Sağlıklı yaşamak isteyen, ama sürekli yetişmesi gereken işler olan biri olarak. Bazen yavaş yemeye karar veriyorum, lokmaları sayarak çiğniyorum. Sonra telefonuma gelen bir maille hızlanıyorum. Bu küçük anlar bile sistemin ne kadar içimize işlendiğini gösteriyor.
Peki Ne Yapmalı?
Belki de tek bir “ideal süre” yok. Yemek yeme süresi kaç dakika olmalı sorusunun cevabı, kişinin bedenine, koşullarına ve yaşamına göre değişmeli. Ama asıl mesele şu: Herkesin kendi temposunu belirleyebileceği adil koşullar var mı?
Yavaş yemek bir lüks değil, temel bir ihtiyaç olarak görülmedikçe bu soru hep eksik kalacak. Sokakta, işyerinde, toplu taşımada gördüğüm manzaralar bana bunu açıkça söylüyor.